Άρθρα

Το σώμα μετά από μια σκόπιμη διαταραχή της ισορροπίας του, όπως συμβαίνει στο στρες της άσκησης, είναι προγραμματισμένο να αυτορυθμίζεται, να επανέρχεται δηλαδή στη ζώνη ομοιοστασίας. Η επάρκεια του μηχανισμού αυτορύθμισης καθορίζει την αντοχή και τις λειτουργικές εφεδρείες των οργάνων, την άμυνα στο στρες της άσκησης, τη φυσική κατάσταση και την υγεία. Η προσαρμογή, η απάντηση του οργανισμού δηλαδή στη στοχευμένη προπόνηση, η οποία παρατηρείται στους μυς συνοδεύεται από αντίστοιχες προσαρμογές σε όλα τα όργανα του σώματος, όπως η καρδιά, το ήπαρ, τα νεφρά, το νευρικό σύστημα, οι ορμόνες και οι ψυχολογικές λειτουργίες.
Για να έχει προπονητικό όφελος αυτή η σκόπιμη και μεθοδευμένη διέγερση της διαδικασίας αυτορύθμισης θα πρέπει να προκαλεί αίσθημα δυσκολίας. Το προπονητικό φορτίο θα πρέπει να διαταράσσει σε τέτοιο βαθμό την ομοιοστασία, ώστε να επιφέρει δυσανεξία σε σημαντικό βαθμό. Αυτό αποτελεί την αρχή της προπονητικής επιβάρυνσης.
Με τη συχνή επανάληψη της ίδιας άσκησης το αίσθημα δυσκολίας μειώνεται προοδευτικά και ο δρομέας προπονείται πλέον στη ζώνη άνεσης. Έχει ήδη καρπωθεί το όφελος που προκύπτει από την ενεργοποίηση μηχανισμών αντιμετώπισης της συγκεκριμένης άσκησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προπόνηση σε υψόμετρο, όπου το αρχικό αίσθημα δυσκολίας παρέρχεται ύστερα από είκοσι περίπου μέρες, λόγω παραγωγής της ερυθροποιητίνης. Για περαιτέρω προπονητικό όφελος χρειάζεται νέα επιβάρυνση αυξάνοντας είτε την ένταση είτε τη διάρκεια και συχνότητα, ώστε το σώμα να κάνει νέες προσαρμογές. Επομένως, όταν το στρες είναι μονότονο και το σώμα το έχει ήδη επεξεργαστεί και εξουδετερώσει, τότε εκπληρώνεται ο κανόνας της μονοτονίας του προπονητικού ερεθίσματος και δεν αναμένεται περαιτέρω προπονητικό όφελος.
Οι εξειδικευμένες κινήσεις και νευρομυϊκές προσαρμογές, καθώς και η διαφοροποίηση στον μεταβολισμό και την παραγωγή ορμονών απαιτούν πολύπλοκη συνεργασία και συμμετοχή μεγάλου αριθμού μυϊκών ομάδων του κορμού, των άνω και κάτω άκρων και η κινητική δεξιότητα τελειοποιείται με την επανάληψη, καθώς έτσι η κίνηση του διασκελισμού γίνεται αρμονικότερη και οικονομικότερη. Αυτό αποτελεί την αρχή της επανάληψης και τελειοποίησης των κινήσεων.
Αντίθετα η διακοπή της αθλητικής δραστηριότητας ύστερα από εύλογο χρόνο θα έχει αντίκτυπο σε όλες τις λειτουργίες και δομές. Από τα πρώτα συστήματα που θα εκπέσουν είναι το καρδιοκυκλοφορικό και ακολουθούν η ανοχή στο κατώφλι και, εν συνεχεία, η οικονομία του τρεξίματος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το σώμα, όπως και κάθε βιολογικό σύστημα έχει την τάση να επανέρχεται στη χαμηλότερη ενεργειακή κατάσταση, να μειώνει δηλαδή τον μεταβολισμό του σε περιπτώσεις έλλειψης καυσίμου (τροφής), ώστε να προστατεύεται από την ασιτία. Αυτό ονομάζεται αρχή της αναστρεψιμότητας (use it or lose it).
Συχνά δύο δρομείς μπορούν να φτάσουν στον ίδιο στόχο ακολουθώντας διαφορετικές προπονητικές μεθόδους, λόγω διαφορετικής κατασκευής και αξιοποίησης του γενετικού τους υλικού. Κάποιοι αντιδρούν καλύτερα σε συγκεκριμένο προπονητικό ερέθισμα (high responders) σε σχέση με άλλους (low responders). Καθένας πρέπει να βρει τι του ταιριάζει και αυτό αποτελεί την αρχή της ατομικότητας.
Η κατάλληλη προπονητική καταπόνηση ενεργοποιεί γονίδια και διεγείρει λειτουργίες, οι οποίες βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση με αποτέλεσμα την αναβάθμιση της ψυχικής και σωματικής υγείας του αθλούμενου και την ανάδειξη ενός νέου, άγνωστου εαυτού.

Δρόσος Βενετούλης
Πνευμονολόγος, Δ/ντής ΜΕΘ Τζανείου Γενικού Νοσοκομείου Πειραιά.